Kara umowna to świadczenie pieniężne, które zobowiązany do zapłaty ma zapłacić wierzycielowi w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania wynikającego z niezachowania przez dłużnika należytej staranności. Kara umowna ma na celu zabezpieczenie interesu wierzyciela i zmuszenie dłużnika do prawidłowego wykonania umowy – nie stanowi zaspokojenia samego interesu i nie powinna być wykorzystywana jako wieczne źródło wpływów.

Aby kara umowna była skuteczna i ważna, musi być określona w umowie w sposób jasny i precyzyjny. Mimo, że ustawodawca w art. 483 Kodeksu Cywilnego zapewnił dość dużą swobodę ustalania elementów i warunków kary umownej, brak pewnej precyzji w określeniu kary umownej będzie prowadził do niepotrzebnych sporów i ryzyka uznania kary umownej przez sąd za niedopuszczalną. Przede wszystkim określić należy jakie niewłaściwe zachowania, stany i sytuacje w trakcie wykonywania umowy powodują powstanie obowiązku zapłaty kary. Nie wystarczy ustalić samej wysokości kary za dane naruszenie, ale należy określić czas, przez który kara będzie naliczana. W przeciwnym razie może dojść do sytuacji, w której kara umowna staje się „wieczna”, czyli obciąża dłużnika w nieokreślonym czasie.

Taka sytuacja jest niedopuszczalna w świetle polskiego orzecznictwa i może być uznana za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego lub dobrymi obyczajami. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 9 grudnia 2021 r. (III CZP 26/21) potwierdził, że wymaganie określoności kary umownej jest spełnione, gdy strony z góry określają wysokość kary umownej, albo gdy w treści umowy wskazują podstawy do definitywnego określenia jej wysokości. Ustalony umownie czas trwania obowiązku zapłaty nie może trwać dłużej niż stan, który go uzasadnia – obowiązek musi więc zawierać termin końcowy naliczania kar umownych lub ich kwotę maksymalną.

W myśl polskiego orzecznictwa przyjmuje się, że podstawy do definitywnego określenia wysokości kary są wskazane w treści umowy, jeśli w umowie określono:

  • zdarzenie, od którego należy obliczać karę (np. termin płatności, data dostawy towaru),
  • miernik wysokości kary (np. procent od wartości zobowiązania, stawka dzienna),
  • okres trwania stanu naruszenia zobowiązania, przez który kara będzie naliczana (np. do momentu usunięcia wady).

Jak stwierdził sam Sąd Najwyższy, samo oznaczenie konkretnej kwoty w związku z konkretną formą naruszenia może godzić w interesy zobowiązanego do kary, gdy zakres i czas naruszenia nie był nadmierny, oraz poszkodowanego, gdy zakres i czas trwania naruszenia przekraczał przewidywania i uwzględnione miary. Warto zatem określić wysokość kary pośrednio za pomocą jednoznacznego w momencie zawarcia umowy wskazania podstaw do obliczania jej wysokości.

Należy pamiętać, że kara umowna ma służyć jako zachęta do prawidłowego wykonania umowy, a nie jako sposób na nieuzasadnione wzbogacenie się jednej ze stron. Dlatego warto stosować się do powyższych zasad i unikać niejasności i nadużyć w zakresie kar umownych.

Nasza Kancelaria z przyjemnością skonstruuje dla Państwa umowy, w oparciu o stosowne orzecznictwo oraz przeanalizuje dla Państwa umowy zawierające kary umowne i sprawdzi czy wprowadzona kara  nie godzi w Państwa interesy.

Previous Post
Newer Post